2023 Türkiye Gençlik Araştırması (TGA-2023) cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları (CYBE) bilmeyenlerin oranının giderek yükseldiğini ortaya koyuyor.
TGA-2007 ve TGA-2023 arasında, CYBE’leri bilmeyenlerin oranı yüzde 6’dan yüzde 30’a yükseldi. Bu oran erkeklerde yüzde 33’ken, kadınlarda yüzde 26 olarak tespit edildi.
Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) ve Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE) iş birliğinde, İsveç Hükümeti’nin finansal desteğiyle yürütülen 2023 Türkiye Gençlik Araştırması, 67 ilde, farklı yaşam koşullarına sahip üç bine yakın hanede 15-24 yaş grubunda yaklaşık bin 300 gençle yapıldı.
Bulgulara göre gençlerin CSÜS, CYBE ve bağışıklama (aşılanma) konularında bilgi düzeyi düşük. Bilgi kaynakları internetle sınırlı.
Araştırmaya göre mantar ve HPV hariç tüm CYBE’lere ilişkin bilgi sahibi olma oranında bir düşüş gözleniyor.
CYBE’lerden haberdar olduğunu belirten katılımcıların yarısından fazlasıysa, bundan muzdarip bir erkek (yüzde 52) veya bir kadın (yüzde 53) için enfeksiyon belirtilerini bilmiyor.
Ancak TGA-2007-TGA-2023 döneminde CYBE ‘belirtilerini’ sayabilme oranı kadınlarda yüzde 28’den yüzde 48’e, erkeklerde ise yüzde 35’ten yüzde 47’ye yükselmiş.
CYBE’lere ilişkin bilgi kadınlarda arttı, erkeklerde azaldı
Araştırmanın diğer bulguları özetle şöyle:
* Gençlerin yüzde 85’i CYBE’lere karşı önleyici tedbirleri belirtebildi, yüzde 10’u ise önleme yöntemleri konusunda farkındalık eksikliği olduğunu beyan etti. Bu açıdan genç erkekler ve genç kadınlar arasında önemli bir fark yok.
* TGA-2007 ile TGA-2023 karşılaştırıldığında, CYBE’lerden korunma yöntemlerine ilişkin olarak, genç erkeklerin cevaplarında kondom kullanımı yüzde 75’ten yüzde 87’ye yükseldi. Buna karşılık, güvenilir tek bir cinsel partnere sahip olma oranı yüzde 21’den yüzde 9,4’e düştü.
* Kadınların cevaplarında da kondom kullanımı yüzde 39’dan yüzde 51’e yükselirken, cinsel ilişkiye girmeme ve güvenilir tek bir cinsel partnere sahip olma cevaplarında düşüş görüldü.
* TGA-2007 ile karşılaştırıldığında, aşıyla önlenebilecek CYBE’lere ilişkin bilgi düzeyi kadınlar arasında yüzde 15’ten yüzde 23’e yükseldi. Erkekler arasındaysa yüzde 13’ten yüzde 3’e düştü.
* CYBE’lerden aşı ile korunulabileceğini söyleyenlerin yüzde 18’i bu kapsamda hepatit B, yüzde 43’ü ise HPV’yi belirtiyor. TGA-2007’de Hepatit B için bu oranın yüzde 55 olması, Hepatit B’nin aşı ile önlenebileceğine dair bilgi düzeyinde bir düşüş olduğunu gösteriyor.
Gençlerin yarısı HIV/AIDS’in aşısı var sanıyor
* HIV/ AIDS’in aşıyla önlenebileceğini düşünen gençlerin oranı 2007’de yüzde 31 iken 2023’de yüzde 48’e yükseldi. HIV/AIDS’in henüz aşısı yok.
* Gençlerin yaklaşık yaklaşık 60’ı CYBE’ler hakkında sosyal/yeni medya aracılığıyla bilgi edinmiş.
* Gençlerin çoğunluğu (yüzde 66) HIV/AIDS hakkında sosyal medya aracılığıyla bilgi alıyor. Sağlık personelinden bilgi edinme genç kadınlar arasında (yüzde 5) genç erkeklere (yüzde 1) kıyasla daha yaygın.
* TGA-2023 sırasında katılımcıların sadece yüzde 30’u HIV/AIDS’i herhangi bir hatırlatma olmaksızın CYBE’ler arasında saydı. TGA-2007’de bu oran yüzde 80’di.
* Genç erkeklerin yüzde 47’si ve genç kadınların yüzde 62’si HIV/AIDS hakkında bilgi sahibi olmadıklarını belirtti.
* TGA-2007-TGA-2023 döneminde HIV/AIDS’ten korunmak için kondom kullanılması gerektiğini düşünenlerin 2023’te oranı yüzde 47’den yüzde 61’e yükselirken, güvenilir tek bir cinsel partnerle cinsel ilişkiye girdiğini beyan edenlerin oranı yüzde 29’dan yüzde 19’a düştü.
Sağlıklı insanların HIV taşıyabileceğini sanıyorlar
* HIV/AIDS’e karşı herhangi bir korunma yöntemi bilmediğini beyan edenlerin oranıysa bu dönemde yüzde 8’den yüzde 18’e yükseldi.
* TGA-2007-TGA-2023 döneminde sağlıklı bir insanın HIV taşıyabileceğini belirten gençlerin oranının özellikle genç kadınlar arasında arttığı görülüyor (yüzde 77’den yüzde 89’a).
* TGA-2007 sonuçlarıyla karşılaştırıldığında, HIV/AIDS hastalarıyla aynı odada bulunmaktan (yüzde 58’den yüzde 3’e) ve sarılmaktan rahatsız olacağını beyan edenlerin oranında (yüzde 61’den yüzde 41’e) düşüş olduğu görülüyor.
* Gençlerin (hem genç kadınlar hem de erkekler) sadece yüzde 2’si HPV aşısı yaptırmış. Yüzde 53’ü ücretsiz olması halinde HPV aşısı yaptıracaklarını belirtiyor.
HIV gençlerde daha çok yayılıyor
Pozitif-iz Derneği Kurucu Üyesi Çiğdem Şimşek, söz konusu araştırma bulgularının çok çarpıcı olduğunu söyledi:
“Araştırma Türkiye’de eğitim sistemimiz içerisinde cinsel sağlık ve üreme sağlığı eğitimlerinin olmadığını söylüyor. Gençler, HIV başta olmak üzere CYBE’leri bilmiyor. Bilmediği için de kendini bu enfeksiyonlardan koruyamıyor. HIV bağlamında ele alacak olursak, HIV gençler arasında daha çok yayılıyor.”
CSÜS ve CYBE eğitimi alan öğrencilerin cinsel sağlık hakkındaki bilgi düzeyleri ve tutumlarında olumlu gelişmeler sağladığını belirten Şimşek, şöyle devam etti:
“Okullarda eğitim müfredatında cinsel sağlık ve üreme sağlığı eğitimlerinin olmaması, bilgi kaynaklarının ve konu hakkındaki çalışmaların yetersizliği adolesan ve gençlerin yaşamlarında riskli davranışlar ile yaşam boyu cinsel ve üreme sağlığını olumsuz etkiler.
Öğretmenlerin, ailelerin, sağlık personelinin gençleri destekleyememesinin sebeplerinden birisi de yeterli bilgi ve donanıma sahip olmamaları. Sadece gençlerin değil ailelerin de cinsel sağlık eğitimi alması gerekiyor.”
HIV’İ bilmemek, diğer CBYE’den korunmayı da bilmemek demek
Peki HIV’i bilmemek, diğer CYBE’den korunmayı da bilmemek anlamına geliyor mu? Şimşek, “Keslinlikle evet” dedi ve devam etti:
“HIV başta olmak üzere diğer CYBE’leri bilmek, korunabilmek için de çok önemli. Örneğin HPV konusunda başarılı pek çok farkındalık ve savunuculuk çalışmaları yürütülüyor. Bu kampanyalar sayesinde toplum genelinde çok iyi bir farkındalık oluştu. HPV aşısını talep eden ciddi bir kesim var.
Aynı farkındalık çalışmasını tüm CYBE’ler için de yürütmek gerekli. Ne kadar doğru ve güncel bilgi sahibi olursak, bunlardan korunmada o kadar başarılı oluruz. Ancak ülkemizde cinsellik bir tabu olduğundan bunu yapmak pek güç görünüyor.”
Şimşek sahada, sürekli gençlerle temasta. Deneyimlerine dayanarak izlenimlerini şöyle anlattı:
“Çok bilgi eksikleri var. Her ne kadar internet çağında da olsak HIV hakkında çok fazla bilgi kirliliği gözlüyoruz. Doğru bilgiye ulaşmaları da her zaman mümkün olmayabiliyor. Ancak doğru kaynakları bulmak da bir o kadar kolay. En bilgili olması gereken grubun başında üniversite gençliği geliyor.
Buna bir örnek vermem gerekirse, yürüttüğümüz ‘Sağlık Hizmeti Sağlayıcısı Öğrencilerinde Ayrımcılığın Önlenmesine Yönelik Farkındalık Geliştirme Projesi’ kapsamında tıp, diş hekimliği ve hemşirelik fakültelerinde okuyan 553 öğrenciyle anket yaptık. Bilgi ve tutum anketlerinin sonuçlarında katılımcıların yüzde 51,7’sinin HIV’nin tükürükle bulaşacağını düşündüğünü gördük. Yani, en basit bulaşmama yollarından biri olan tükürük bile doğru bilinmiyor.
Bu araştırmada gençlerin HIV enfeksiyonu, cinsel sağlık/üreme sağlığı, toplumsal cinsiyet ve hasta hakları konularında yeteri kadar bilgi sahibi olmadıklarını, öte yandan da hali hazırda HIV ile yaşayan bireylere karşı önyargıları bulunduğunu gördük. Tam da bu nedenlerle her yaşa uygun olarak, tüm eğitim kurumlarında bu konuların müfredatlarda olması gerektiğini savunuyoruz.”